Jan Sprangers en Marie Buijs
Jan Cornelis Sprangers en Marie Cornelis Cornelissen Buijs krijgen hun eerste kind Cornelis. Ze dopen hem op 11 oktober 1656. Zo staat het in het RK Doopboek van Dongen. Wanneer zij getrouwd zijn, weet ik niet. Waarschijnlijk in 1655 of begin 1656.
Bij de RK doop van hun 1e dochter Lucia op 7 december 1658 staat dat ze op Clijn Dongen geboren is.
Ze zullen gedoopt zijn in de schuurkerk aan de Bolkensteeg. Een paar jaar na het einde van de oorlog in 1648 is de Oude Kerk in handen van de Hervormden, en moeten de katholieken op een verborgen plek hun missen en dopen houden.
Vanuit Klein Dongen geen enorme afstand.
Maar: de Bolkensteeg was tot 1831 niet toegankelijk voor iedereen, er was een draaiboom, alleen voor de eigenaren.
Toen liep de huidige Schoolstraat door van Hoge Ham tot Klein-Dongen, heette toen Kerksteeg en ook wel Kerkhofsteegje genoemd (artikel Wazerweijen 66 – dec. 1997 pag. 31met kaartje van 1681), en is dan een goede optie.
Maar in de Wazerweijen van dec. 1996 over de Bolkensteeg lees ik alleen over 2 andere opties: via de Watersteeg (ter hoogte van de watertoren) en de Biezesteeg (uitkomend bij het Looiersplein). Dan is het wel een grote omweg. Dit laatste gaat over de situatie van 1831.
Hoop voor Jan Sprangers en Marie Buijs dat ze via het Kerkhofsteegje konden gaan.
Als naam is hier Springher gebruikt. Die naam komt vaker voor.
De ketter
Hun volgende dochter is Margriete. Ze dopen haar Nederlands Hervormd in Dongen op 30 november 1660.
Ook hier de naam Springher. Met de toevoeging dat Jan van beroep schipper is. Vanuit de haven van ’s Gravenmoer zeer waarschijnlijk.
Een jaar later, op 21 december 1661 dopen zij RK dochter Margarita. Hun voorgaande dochter Margriet zal gestorven zijn. Opnieuw gebruiken zij deze naam. Dat gebeurt in die tijd vaak bij het overlijden van een kind. Het vernoemen naar een ouder of grootouder vinden ze heel belangrijk.
De 1e dochter is Lucia genoemd, de 2e Margriet ofwel Margarita. Naar oud gebruik zijn zij vernoemd naar de moeders van Jan en Marie.
We komen bij de getuigen Lucia Severens tegen (bij de doop van Cornelis), en Margarita Jans (bij de doop van Lucia). Dit zouden de 2 oma’s kunnen zijn. Aangezien ik de ouders nog niet ken, weet ik het niet zeker.
Eodem eid Margarita filia
Joannis Cornely et Maria
Cornely. Susceptores Bonifacius
Petri et Maria Joachim
Clijn Donghen. Pater Heretic.
Zowel van vader Jan als moeder Marie staat er alleen hun vadersnaam bij, Cornelis.
Margarita is geboren op Klein Dongen. Er staat bij: pater heretic. Dat betekent: vader is een ketter.
Dat is vanuit de ogen van de katholieke priester die de doop van Margarita opschreef. Wij zouden zeggen: de vader is Nederlands Hervormd.
Ze leven kort na het beëindigen van de oorlog. Een oorlog waarna het calvinisme het enig toegestane “ware” geloof is in de Republiek. Het zal voor de inwoners niet eenvoudig geweest zijn, wat te doen.
Ze woonden in Dongen met een flinke katholieke meerderheid, maar ook tegen ’s Gravenmoer aan met een hervormde meerderheid.
De volgende RK doop is die van Cornelia op 10 oktober 1664. Die is geboren in ’s Gravenmoer, aan de Straet
In de tussentijd zijn ze verhuisd naar ’s Gravenmoer. Daar worden ook Adriana (RK gedoopt 3 maart 1667), Maria (18 december 1669) en Maria (25 april 1671) geboren. De 1e Maria zal overleden zijn.
Het huis van Jan Sprangers en Marie Buijs afgebrand (juli 1672)
Jan en Marie wonen met hun 6 jonge kinderen in 1672 in ’s Gravenmoer, aan de Straet (wat we nu de Hoofdstraat noemen).
In juli 1672 trekken de Ruijters van de Franse koning Lodewijk XIV, de zonnekoning, door ’s Gravenmoer.
Ze nemen alle paarden, op 3 of 4 na, mee.
De Ruijters steken 52 huizen van de 107 huizen in brand.
De huizen branden af, samen met het koren in de schuren, de meubele goederen en de huisraad.
gedaen door de Ruijterij van den
Coninck van Vranckrijck
in de maent van Julij 1672.
Sijn daer bij uijtgetrocken de
de verpondingen die de afgebrande
persoonen jaerlijcx moeten betaelen.
Ook het huis en achterhuis van Jan Cornelissen Springer (=Spranger) en zijn huisvrouw.
Hij staat op een lijst van afgebrande huizen, opgesteld door de wijkmeesters, ondertekend op 2 februari 1676.
huijs ende achterhuijs
geeft jaerlijcx met name 27-10-0
sijn huisfrouw
Op de jaarlijkse verponding zou hij 27 gulden en 10 stuivers betaald hebben. Het geld van de belasting is erbij gezet om duidelijk te maken zij inbrachten voor de Staten van Holland en West-Friesland.
Verder zijn genoemd o.a. :
- het huis van de Heer van ’s Gravenmoer (een schoon, groot huis en schuren met schotten), jaarlijks voor de verponding voor 46 gulden 1 stuiver aangeslagen)
- het huis van de Secretaris Pieter Rauws (een nieuw huis), voor 12 gulden jaarlijks
- het dorpsschoolhuis met school en koestal
- de pastorie ofwel predikantshuis met schuur
- de kerk met beide torens
- Niclaes Jacobs Tack zijn schoon, groot woonhuis met achterhuis en schuur, voor 41 gulden, 14 stuivers
Behalve dit hebben de ingezetenen van het dorp geleden in deze oorlog door de inundatie, de contributie aan de Fransen, het werk aan de Franse fortificaties, sollicitatie en reiskosten, afpersing van Franse Oversten, Vereeringen en uitkopen aan Officieren van deze Staet, inlegering, uitteringen, en doortochten van het krijgsvolk van deze Staet, ende auxilian troepen anderzins.
Het is 1672. De Fransen vallen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De bisschoppen van Keulen en Munster doen dat vanuit de oostkant. De Engelsen doen dit vanaf zee.
Achteraf betitelen we dit jaar als het Rampjaar (De regering radeloos, het volk redeloos, het land reddeloos).
Jan en Marie zitten er middenin, samen met hun kinderen Cornelis (15 jaar), Lucia (13), Margriet (10), Cornelia (7), Adriaentje (5) en Marieken (1).
Ze moeten op zoek naar een nieuw onderkomen, net als de andere bewoners.
Dat vinden ze in Klein-Dongen, zeer waarschijnlijk dicht tegen ’s Gravenmoer aan. Daar komt hun 2e zoon Petrus in hun leven, en die dopen zij RK op 11 december 1674.
Als laatste en 10e kind Joannes, RK gedoopt op 3 februari 1676.
Moeder Marie is voor juni 1677 gestorven. Dan is de Staat en inventaris opgemaakt. Nodig om de belangen van vader en van de kinderen vast te leggen. Er zal dus geen testament geweest zijn.
Hierin:
Meester Servaes Cornelis Vermeulen als voogd,
en Cornelis Peeter Vassen Vermeulen als toeziend voogd, voor de onmondige kinderen (= onder de 25):
Cornelis, oudt omtrent 21 jaeren
Sijken (= Lucia, Susanna), oudt omtrent 18 jaeren
Grietgen (= Margriete), oudt omtrent 15 jaeren
Cornelia, oudt omtrent 12 jaeren
Adriaentjen, oudt omtrent 8 jaeren
Mariken, oudt omtrent 6 jaeren
Peeter, oudt omtrent 3 jaeren, en
Jan, oudt omtrent 1 1/2 jaeren
Daar is genoemd dat zij in hun huwelijk een stede (boerderij met alles eromheen) gekocht hebben, die afgebrand is, waar nog wel koeien op lopen, in ’s Gravenmoer aan de Straet. Dit zal hun huis op ’s Gravenmoer geweest zijn.
Hierin zijn de tegoeden genoemd, die moeder Marie Cornelis Cornelis Buijs geërfd heeft van Sijken Lips.
Dit kan haar moeder zijn, en de Lucia ofwel Sijken, hierboven genoemd.